पत्रकारिता मूलतः "सत्तामाथि प्रश्न उठाउने पेशा" हो। सत्यको खोज, तथ्यको पुष्टि, र जनताप्रति उत्तरदायित्व—यी तीन आधारमा पत्रकारिता उभिएको हुन्छ। तर जब यही पत्रकार राजनीतिक यात्रामा प्रवेश गर्छ, त्यही आधारहरू हल्लिन थाल्छन्। प्रश्न सोध्ने हात आफैँ प्रश्नको घेरामा पर्छ, र यहीँबाट सुरु हुन्छ एउटा गम्भीर नैतिक द्वन्द्व।
पत्रकारले राजनीतिमा प्रवेश गर्नु अस्वाभाविक होइन। नागरिक हैसियतले उसलाई पनि राजनीतिक विचार राख्ने, पक्ष–विपक्ष सोच्ने र सहभागिता जनाउने अधिकार छ। तर समस्या तब उत्पन्न हुन्छ, जब "पत्रकारिता र राजनीति एउटै समय, एउटै पहिचानमा बोक्न खोजिन्छ"। पत्रकार रहँदै राजनीतिक दलको सदस्यता लिनु, खुलेर दलगत विचार प्रवाह गर्नु, र फेरि निष्पक्षताको दाबी गर्नु—यी आपसमा मेल खाने कुरा होइनन्।
पत्रकारिता गर्दा अरूलाई प्रश्न तेर्स्याउन सजिलो हुन्छ। “किन यस्तो गर्‍यौ?”, “कसको स्वार्थमा काम गर्यौ?”, “नैतिकता कहाँ गयो?” भन्ने प्रश्नहरू पत्रकारको नियमित औजार हुन्। तर जब पत्रकार स्वयं राजनीतिक यात्रामा निस्किन्छ, तब "उही प्रश्नहरू उसैको अगाडि तेर्सिन्छन्"। आफूले अरूलाई जे मापदण्डमा नाप्थ्यौं, अब त्यही मापदण्डमा आफू नापिनु—यो सजिलो हुँदैन।
राजनीतिक यात्रा भनेको भाषण र नाराको यात्रा मात्र होइन। त्यो "सम्झौता, दबाब, गुट, स्वार्थ र शक्ति सन्तुलनको कठिन बाटो"हो। बाहिरबाट हेर्दा देखिने “सिस्टम बदल्छु” भन्ने दृढता, भित्र पस्दै जाँदा “सिस्टमले मलाई बदल्दैछ” भन्ने यथार्थमा ठोक्किन थाल्छ। पत्रकारका लागि यो झन् कठिन हुन्छ, किनकि ऊ विगतमा त्यही सिस्टमको आलोचक थियो।
आज देखिन्छ—धेरै पत्रकारहरू पत्रकारिताबाट राजनीति तिर गएका छन्, कतिपय जाँदैछन्। यो व्यक्तिगत निर्णय हुन सक्छ, तर यसको प्रभाव "पत्रकारिताको विश्वसनीयतामा" पर्छ। जब जनताले पत्रकारलाई सम्भावित नेता, प्रवक्ता वा भविष्यको उम्मेदवारका रूपमा हेर्न थाल्छन्, तब उसका शब्दहरू समाचारभन्दा रणनीति जस्ता लाग्न थाल्छन्।
“अरूले गरेनन्” भन्नु सजिलो हुन्छ, तर “आफूले गर्नु” निकै कठिन। पत्रकारितामा बसेर राजनीतिक दलको कमजोरी औँल्याउनु एक कुरा हो; राजनीतिमा गएर त्यही कमजोरी नदोहोऱ्याउनु अर्को, अझ कठिन कुरा। सिद्धान्तमा स्पष्ट देखिने कुरा व्यवहारमा जाँदा धुँवाझैँ फिक्का हुन्छ।
यसर्थ प्रश्न उठ्छ—
के पत्रकार राजनीतिक बन्नै नहुने हो?
होइन। तर "एक समय एक भूमिका" अनिवार्य हुनुपर्छ। पत्रकारिताबाट राजनीति जानु अघि स्पष्ट विदाइ, सार्वजनिक पारदर्शिता र आत्मालोचना आवश्यक हुन्छ। नत्र, पत्रकारिता पनि कमजोर हुन्छ, राजनीति पनि शंकाको घेरामा पर्छ।
अन्ततः, पत्रकारिता प्रश्न सोध्ने साहस हो, र राजनीति उत्तर दिन सक्ने जिम्मेवारी। दुवैलाई एउटै काँधमा एकैचोटि बोक्न खोज्दा, न प्रश्नको वजन धान्न सकिन्छ, न उत्तरको।
देख्न सजिलो छ, भन्न सजिलो छ—तर "राजनीतिक यात्रा भनेको साँच्चै नै गाह्रो यात्रा हो"।